In 12 procent van de uiterwaarden van de grote rivieren staat meer natuurlijke begroeiing dan wettelijk is toegestaan voor hoogwaterveiligheid. Dat blijkt uit onderzoek van Rijkswaterstaat.
Tekst en foto's Wim Eikelboom/Rivierverhalen
‘Wij voldoen voor 88 procent aan de vegetatienormen in de uiterwaarden’, aldus Rick Kuggeleijn, programmamanager uiterwaarden van Rijkswaterstaat. Hij spreekt van ‘enig achterstallig onderhoud’ in 7.500 hectare riviernatuur.
Kuggeleijn benoemde de cijfers op de landelijke Uiterwaardendag van Rijkswaterstaat in Ewijk. Hij nam een voorschot op een verantwoording die minister Harbers binnenkort naar de Tweede Kamer stuurt over de Vegetatielegger. Daarin zijn normen vastgelegd over hoeveel bomen en struiken mogen groeien langs de Waal, Maas, Lek, Nederrijn en IJssel.
Verhaal gaat verder onder de foto
De circa 7.500 hectare uiterwaarden met hogere dichtheid aan begroeiing dan toegestaan, kan volgens Rijkswaterstaat leiden tot een waterstandsverhoging van zo’n tien centimeter, als de rivieren buiten de oevers treden.
Natuurlijk begroeiing in de uiterwaarden is aan strenge regels gebonden, vanwege de vrije doorstroming van het rivierwater dat door ons deltaland afvloeit naar zee. Hoe meer bossen en struiken in de uiterwaarden, hoe minder soepel het rivierwater doorstroomt bij hoog water. Door opstuwing kan ook de veiligheid van de dijken in gevaar komen, vindt Rijkswaterstaat.
Verhaalt gaat verder onder de foto
Pijn van boswachters
Boswachters in de uiterwaarden ervaren de Vegetatielegger van Rijkswaterstaat als een juk, zo bleek op de Uiterwaardendag. Op last van Rijkswaterstaat moeten regelmatig jonge struiken en bomen worden weggehaald in natuurgebieden. ‘Ik vind het echt niet leuk om nieuwe meidoorns uit de uiterwaarden te halen. Dat doet pijn voor een natuurbeheerder’, verzuchtte een boswachter.
Rijkswaterstaat-manager Kuggeleijn erkent dat de Vegetatielegger soms ingrijpend is voor dynamische riviernatuur. Maar hij nuanceert dat het tot grootschalige kaalslag leidt. ‘Onze uiterwaarden zijn niet kaal. De legger blijft wel onze belangrijkste vegetatienorm, verankerd in de Waterwet. Voordat we ingrijpen, gaan we altijd in gesprek. We zetten echt niet meteen de motorzaag erin.’
Het onderhoud van de uiterwaarden ligt de komende jaren in handen bij bedrijven die samenwerken onder de noemer Maaskracht, IJsselwaarden en voor de Rijntakken een consortium bestaande uit Van Oord, Rebel, Witteveen+Bos en Prop Beplantingswerken.
Maisakker
Rijkswaterstaat kan niet altijd optreden tegen ongewenste begroeiing in de uiterwaarden. Bij de zware zomeroverstroming van de Maas in 2021 bleek dat de akkers met snijmais de vrije doorstroming van het water bemoeilijkten. Rijkswaterstaat kan hier niks tegen doen, omdat de rijksdienst geen bevoegdheid heeft om teelt van bepaalde gewassen te verbieden in de uiterwaarden, zo liet Marjolijn van de Zandschulp weten tijdens de Uiterwaardendag.
Het zou mooi zijn als Rijswaterstaat de overbodige planten in de uiterwaarden uit de klei schept en overdoet aan instanties die wilgjes elsjes populiertjes meidoorntjes nodig hebben.