De bescheiden welving van Wilsum vind ik een van mijn mooiste borsten. Die in Deventer, Zwolle en Zutphen mag er ook wezen. Ik leg je graag uit waarom ik gesteld ben op mijn vormen.
Door Wim Eikelboom/Rivierverhalen (namens de IJssel)
Als mijn naam valt, denken mensen automatisch in waterdiepte. Dat is inderdaad mijn aard: ik vervoer water naar de zee; beter gezegd het Ketelmeer en IJsselmeer. Gemiddeld zo’n 260 kubieke meter water per seconde. Mijn waterstanden worden nauwkeurig bijgehouden. De scheepvaart heeft er belang bij om te weten wat er bijkomt of afgaat.
Onder het motto ‘Het landschap spreekt’ verzamelen Gerard Hendrix
en Albert Corporaal bijdrages over het IJssellandschap.
Die bijdrages verzamelen ze op de webplek IJssel anders.
Op hun verzoek schreef ik – Wim Eikelboom – dit verhaal
over zandhonger en rivierduinen.
Zandhonger
Toch draait het bij mij niet alleen maar om diepte. Als rivier heb ik altijd honger. Zandhonger. Ik doe niets liever dan zand meenemen in mijn stroom. Zand dat ik vanuit vadertje Rijn binnenkrijg (al stelt dat niet veel meer voor tegenwoordig). Zand dat ik van de oevers hap. Zand dat ik bij hoogwater uitschuur en neerwerp in de bedding.
Verhaal gaat verder onder de foto
In de late middeleeuwen hielp ik de Hanze om zeep met mijn zandhuishouding. Ik voerde teveel zand mee, waardoor er te weinig waterdiepte overbleef om vrachtschepen te laten varen. Daar heb ik spijt van, maar ja die dingen gebeuren.
Waar ik nog steeds trots op ben zijn de zandkunstwerken die ik een paar eeuwen geleden heb gemaakt. Ze hebben alle waterstaatkundige plannen overleefd. In Cortenoever en bij Zalk vormde ik kronkelwaarden. Duintjes van zand zijn mijn kadootjes aan het landschap. Hier kunnen prachtige planten groeien. Vanouds waren mijn oevers eldorado’s voor wilde konijnen en oeverzwaluwen.
Oerijssel
In mijn vroege jeugd – toen ik nog Oerijssel heette – had ik alle ruimte om met meegevoerd zand imposante welvingen te vormen. De wind hielp me een handje. Toen waren er nog geen dijken die ons tegenhielden. Als in een droge zomer de zandbanken droogvielen vormden zich bulten. En soms bij een winters hoogwater dropte ik grote hoeveelheden zand landinwaarts.
Mensen hebben er namen van bergen aan gegeven: Bronsbergen (helaas wel deels geamputeerd), Bergkwartier, Schellerberg en Spoolderberg. Allemaal creaties van mijn rivierzand. Het bewijs daarvan krijg je, zodra je een schep de grond insteekt.
Borsten
De oude rivierduinen beschouw ik als mijn borsten in het landschap. Ooit waren het blote borsten. Maar de mensen wisten er raad mee. Mijn welvingen waren ideale hoogtes om veilig te wonen. Op mijn rivierduinen zijn de oudste sporen van bewoning te vinden. Monumentale kerken langs mijn oevers staan op zandige bulten van mijn meegevoerde zand.
Verhaal gaat verder onder de foto
Uitschuren
Het is een zoete herinnering. Want vandaag de dag heb ik het moeilijk als zandminnende rivier. Mijn zandige flanken zijn me afgenomen door mensen die me wilden temmen. Ik ben in een korset gesnoerd van kribben en stortsteen. Nergens kan ik nog zand uit de oevers happen om mee te voeren in mijn stroom.
Bokkig ben ik de diepte ingegaan. Ik ben mijn bodem gaan uitschuren. Het is mijn wanhoopsdaad; mijn protest tegen de beperkingen die de mensen mij opleggen. Ik mag geen rivier meer zijn naar mijn aard.
Zandstrandjes
Er zijn weer lichtpuntjes in mijn zandarme bestaan. Het doet me deugd dat hier en daar weer stenen worden verwijderd. Dat ik weer zandstrandjes mag vormen. Dat ik bij hoogwater weer glooiingen mag maken in de uiterwaarden. Het zijn weliswaar niet de welvingen van voorgaande eeuwen. Het stilt ook niet de zandhonger die ik nog altijd voel. Maar het begin is er.
Wim Eikelboom is IJsselliefhebber, maker van de podcast IJsselverhalen en schrijver van ‘Geen dag zonder de IJssel’. Wim vertelt graag verhalen over de rivier in lezingen en wandelingen. Hij is als vrijwilliger betrokken bij natuurbeheer in de uiterwaarden en lid van de kerngroep Drinkbare IJssel en Schone IJssel.