Bosuitbreiding langs de IJssel en de Vecht maakt het IJsselmeer gezonder. Als de IJssel en de Vecht meer dode bomenbladeren en dood hout meevoeren, verbetert de waterkwaliteit en de rijkdom aan vogels en vissen in het IJsselmeer.
Door Wim Eikelboom/Rivierverhalen
Dat stelt aquatisch ecoloog Ralf Verdonschot van de Wageningen Universiteit in een onlangs verschenen studie over de rol van organisch materiaal in het verbeteren van het voedselweb en ecologisch functioneren van de Nederlandse grote wateren.
Verhaal gaat verder onder de foto
Organisch materiaal zijn resten van afgestorven planten en dieren. Deze verrotting speelt een cruciale rol in een gezond ecosysteem in het water, omdat het de basis vormt van het voedselweb voor veel waterdieren. Verdonschot onderzocht de rol van dood riet, wilgenbast, fonteinkruid en ganzenkeutels. ‘Transport van organisch materiaal vanuit het achterland is de motor achter het ecologisch functioneren van de grote wateren als het IJsselmeer’, stelt hij. Hoogwater in de rivieren speelt daarin een belangrijke rol. Want dat zijn de momenten dat organisch materiaal richting IJsselmeer stroomt.
Verhaal gaat verder onder de illustratie
Op dit moment is er relatief weinig organisch materiaal in de grote rivieren, omdat de rietlanden, ruigtes en wilgenbossen beperkt zijn. ‘Het tekort aan organische stof leidt tot problemen in het voedselweb. Nu de gehaltes stifkstof en fosfaat in het water afnemen, is het belangrijk dat organisch materiaal toeneemt, bijvoorbeeld door meer ooibossen langs de oevers. Zo kunnen hogere aantallen vissen en vogels worden bereikt’, concludeerden ecologen in eerdere studies voor de Programmatische Aanpak Grote Wateren.
Ganzenkeutels
Het onderzoek van Verdonschot is een bevestiging van die stelling. Begroeiingen langs de rivieren en de oevers van het IJsselmeer kunnnen bijdragen aan verbetering van het voedselweb, stelt Verdonschot. Ganzenkeutels zorgen voor nutriënten in het water in de vorm van fosfaat en stikfstof. Het aantal ganzen is de afgelopen enorm toegenomen langs de rivieren. Ganzen vreten gras. Een deel van het plantenmateriaal komt onverteerd in de uitwerpselen terecht. Dit materiaal lijkt relatief moeilijk afbreekbaar door micro-organismen in vergelijking met bijvoorbeeld waterplanten, ontdekte Verdonschot in een laboratoriumproef.
Verhaal gaat verder onder de foto
Op slaapplekken van ganzen – vaak waterplassen langs de rivieren – leveren de vogels lokaal een bijdrage aan het toevoegen van organische stof aan het water, stelt de onderzoeker. Eerder onderzoek toonde aan dat grote groepen wilde ganzen de waterkwaliteit eerder negatief dan positief beïnvloeden met hun uitwerpselen.
Rietmoeras
Plannenmakers van de PAGW hebben als wens om grote rietmoerassen aan te leggen in de delta van de IJssel en de Vecht. Zo’n verrijking van de natuur zou de negatieve veranderingen in het voedselweb van het IJsselmeergebied kunnen ombuigen, stelt Verdonschot. ‘In het herstellen van grootschalige natuurlijke processen ligt mogelijk de sleutel tot verbetering van de waterkwaliteit en het behalen van natuurdoelen in de grote wateren.’
Verhaal gaat verder onder de foto
Vergroot areaal bos
De grootste winst in het stimuleren van organische stofstromen naar het IJsselmeer ligt in het vergroten van het areaal zachthoutooibos, struweel en in mindere mate ook rietmoeras. Wat een handje helpt is als langs de oevers van het IJsselmeer wilgenbossen komen. Wilgen groeien nu met name op eilandjes in de monding van de IJssel. Die eilandjes waren ooit bedoeld als rietmoeras, maar die zijn ingenomen door wilgenbomen.
Het pleidooi voor meer bos langs de IJssel is een medaille met twee kanten. Rijkswaterstaat wil zo min mogelijk bos in de uiterwaarden om de vrije doorstroming van hoogwater zo min mogelijk te belemmeren. Natuurorganisaties en ecologen bepleiten juist meer bos in de uiterwaarden, omdat daarmee de natuurwaarden langs de rivieren met sprongen vooruit gaan.