Zijn er duurzame alternatieven voor geotextiel, de kunststof oeverbescherming in de grote rivieren die tot plastic soep-vervuiling leidt? Over die vraag liet minister Harbers van infrastructuur en waterstaat een onderzoeksrapport opstellen.
Tekst en foto’s Wim Eikelboom / Rivierverhalen
De minister is vrij stellig over de conclusie: Er is geen alternatief dat geschikter is dan het geotextiel dat nu wordt toegepast in oeverbeschermingsconstructies. Geotextiel heeft de laagste milieu-impact en microplastics komen niet, tot zeer beperkt vrij bij normaal gebruik, schrijft Harbers in een brief aan de Tweede Kamer op basis van een onderzoeksrapport van Witteveen+Bos. Het spul komt er genadig vanaf bij de minister.
Verhaal gaat verder onder de foto
Rafelen
In het rapport houden de onderzoekers een slag om de arm op dat laatste punt: geotextiel is duurzaam mits het niet gaat rafelen. En juist daar zit het pijnpunt. De onderzoekers van ingenieursbureau Wittenveen+Bos stellen dat de omvang van het probleem van losliggend geotextiel niet duidelijk is en dat dit wel degelijk ‘diverse nadelige milieu-effecten tot gevolg kan hebben’. Hun conclusie luidt: ‘De kans op een bijdrage aan de kunststofvervuiling is onbekend en dient in beeld te worden gebracht.’
De onderzoekers doen de aanbeveling om rivieroevers beter te inspecteren op losliggend geotextiel, zodat ‘het niet wordt blootgesteld waar het niet voor ontworpen is, zoals stroming, warmte, UV, vegetatie, fauna en andere effecten. Bij goede inspectie en onderhoud wordt kans op plasticvervuiling van geotextiel verkleind.’
Onder water
De onderzoekers verzuimen te vermelden dat veel losliggend geotextiel zich onder het wateroppervlakte bevindt. Daar is het niet zichtbaar voor inspectie en raffelt het in kleine plastic deeltjes die in de stroom van de rivier worden meegevoerd. Dit filmpje is daar een voorbeeld van:
Vervuiling
Oeverconstructies van geotextiel dienen zo min mogelijk te worden vervangen, adviseren de onderzoekers. ‘Aangezien er bij vervanging een reëele kans is dat er meer vervuiling optreedt dan bij instandhouding van de huidige situatie.’
Sinds de jaren zeventig worden rivieren in ons land getemd door de oevers vast te leggen met een laag keien en daaronder sterke kunststof vezeldoeken. Die doeken voorkomen dat het zand onder de stenen uitspoelt en dat ongewenste begroeiing in de oevers uitblijft. Na dertig jaar beginnen op steeds meer plekken geotextieldoeken tevoorschijn te komen en los te liggen. Van een zegen werd het tot een vloek in de rivieren. Dat probleem is vorig jaar aangekaart op Rivierverhalen en door Plastic Soep Foundation en heeft geleid tot kamervragen.
Verhaal gaat verder onder de foto
Duurzame alternatieven
In reactie daarop liet minister Harbers een onderzoek doen naar de duurzaamheid van mogelijke alternatieven. Er zijn drie alternatieven bekeken en de conclusie is dat geen van die alternatieven het qua duurzaamheid en kosten beter doet dan de huidige geotextiel oeverbescherming. Geotextiel gaat 50 jaar mee. Met name jute is na 5 jaar al aan vervanging toe.
Dit is het vergelijkend overzicht met kosten en milieu-kosten-indicatie:
Geotextiel is het goedkoopst en heeft als bijwerking: kans op kunststofvervuiling in de rivier.
De onderzoekers adviseren minister Harbers om het probleem inzichtelijk te maken van losliggend geotextiel en in welke mate dat bijdraagt aan kunststofvervuiling met microplastics in de rivier.