Alkemene, Huismanszoet, Notaris en Zoete Bellefleur. Wat is de overeenkomst tussen deze namen? Het zijn stuk voor stuk oude appelrassen die ooit gloriejaren beleefden in boomgaarden langs de IJssel. Inmiddels zijn ze zeldzaam geworden.
Tekst en foto's Wim Eikelboom/Rivierverhalen
De IJssel was tot 75 jaar geleden een boomgaard-rivier: overal prijkten fruitbomen pal langs de dijken. Met name tussen Zwolle en Doesburg was appel- en perenteelt populair, maar ook bij Veessen en Welsum.
Verhaal gaat verder onder de foto
Vierduizend voetbalvelden aan boomgaard
De opkomst van de fruitteelt begon 150 jaar geleden, rond 1860. Er was veel vraag naar vers fruit en boeren in de IJsselvallei speelden daarop in door boomgaarden aan te leggen. De vruchtbare klei is een ideale plek voor de teelt van appels en peren. De meeste boeren combineerden de fruitteelt met akkerbouw, varkens- of melkveehouderij.
Verhaal gaat verder onder de berichten uit de krant van 1935
Het hoogtepunt van de boomgaard-bedrijfstak langs de IJssel ligt rond 1950. Toen waren er diverse fruit-coöperaties in de IJsselstreek. Het aantal boomgaarden kwam opgeteld neer op tweeduizend hectare, ofwel vierduizend voetbalvelden. Door de schaalvergroting in de landbouw zagen de kleinschalige fruitboeren langs de IJssel in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw hun inkomsten dalen. Sindsdien is zo’n 90% van alle boomgaarden langs de IJssel verloren gegaan.
Verhaal gaat verder onder de foto
Oude appelrassen
Vandaag de dag zijn er nog een handjevol professionele fruittelers, zoals ter hoogte van Voorst, Veessen en Welsum. Enkele kleine boomgaarden kwamen in particuliere handen.
Met de teloorgang van de appelteelt langs de rivier, verdwenen ook oude appelrassen. Vaak rassen met prachtige namen, zoals Grauwe en Rode Ribbeling, Huismanszoet, Alkmene, Jacob Dirk, Schakelrood, Zure Bellefleur, Present van Engeland, Notaris en Groninger Kroon.
Lees verder onder de foto
Appelsap-dagen
Vandaag de dag is er gelukkig hernieuwde belangstelling voor de verdwenen boomgaard-cultuur. Er wordt van alles gedaan om bijzondere hoogstamfruitbomen langs de IJssel in stand te houden. Stichting SPLIJ geeft bijvoorbeeld subsidies aan eigenaren van fruitbomen, zodat ze het onderhoud ervan kunnen betalen.
Bij IJssel-informatiecentrum Den Nul is een boomgaard geplant met informatie over de fruitteelt in de IJsselstreek.
Ook is er stichting IJsselboomgaarden die zich inzet voor behoud van oude boomgaarden. Er zijn de afgelopen jaren op verschillende plekken nieuwe boomgaarden geplant. En er is een groeiende vraag naar IJssel-cider, gemaakt van appels uit de IJsselstreek.
In Welsum is er de mobiele appelpers, die elk najaar langs verschillende dorpen langs de IJssel rijdt om sap te produceren voor particulieren met veel appels en peren.
Meer interessante verhalen over bomen en rivieren vind je als je hier klikt.
Mooi artikel en fraaie fotografie. Voor de liefhebbers: in Doesburg (ook aan de IJssel) is sinds 1992 een boomgaard museumtuin met oude rassen, het Olde Ras.
Jaren geleden, daar een al wat grotere Kweepeerboom gekocht. Deze boom droeg veel fruit, waarvan wij (schoonmama dus) heerlijke kweepeergelei maakten. Snoeicursussen en verkoop van oude rassen.
http://www.tolderas.nl