Rivier de IJssel krijgt een sleutelrol in Ruimte voor de Rivier 2.0. Wat gaan de inwoners van de IJsselvallei daarvan merken?
Door Wim Eikelboom/Rivierverhalen
Sinds vijf jaar werkt het ministerie van infrastructuur en waterstaat aan plannen om onze grote rivieren geschikt te maken voor de toekomst. De verwachting is dat er vaker hoogwater optreedt en dat de rivieren vaker extreem laag zullen staan. Bovendien hebben de grote rivieren last van dalende bodems, waardoor in het rivierengebied verdroging optreedt. Dat moet een halt worden toegeroepen.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
Onder de vlag van Ruimte voor de Rivier 2.0 werkt de rijksoverheid aan uiteenlopende maatregelen. Zoals het zoeken naar binnendijkse ruimte om voldoende bergingscapaciteit te hebben als via de Rijn extreem veel water het land binnenstroomt. Ook moet er voldoende zoet water in het IJsselmeer blijven. Want het IJsselmeer voorziet grote delen van de landbouwgronden en de natuur in Noord-Nederland van water. En als er te weinig zoet water in het IJsselmeer staat, treedt verzilting op door invloed van de Waddenzee en Noordzee.
IJsselmeer regenton
Het IJsselmeer dankt de naam aan de rivier de IJssel, de voedster van het IJsselmeer. Als de IJssel weinig water aanvoert, zakt het peil van het IJsselmeer zienderogen. Het IJsselmeer wordt ook wel de nationale regenton genoemd, omdat het een cruciale zoetwatervoorraad is voor Friesland, Groningen en Noord-Drenthe. Ook de drinkwatervoorziening van een groot deel van Noord-Holland leunt op het IJsselmeer. De bovenste 30 centimeter van het IJsselmeer geldt met name als waterbuffer.
Probleemrivier
Het team van Ruimte voor de Rivier 2.0 heeft in het najaar van 2024 een aantal denkrichtingen uitgezet na consultatie van rivierexperts. Eentje daarvan is de keus om meer water over de IJssel te sturen, zodat het IJsselmeer in de toekomst kan rekenen op genoeg water. Nu krijgt de IJssel 13 tot 15 procent van het Rijnwater dat ons land binnenkomt. Dat moet worden opgeschroefd tot maximaal 20 procent.
Verhaal gaat verder onder de foto
Voor de beroepsvaart op de IJssel is dat positief nieuws. Want de IJssel dreigt een probleemrivier te worden als er niets gebeurt aan het huidige watersysteem. De Waal trekt namelijk steeds meer water naar zich toe op het verdeelpunt van de Pannerdense Kop. Dat komt doordat de Waal twee keer zo groot is als de IJssel; de Waalbodem zakt en dat heeft een aanzuigende werking.
Verbreden zomerbed
Als de IJssel meer water krijgt is dat gunstig voor de binnenvaart. Die kampt nu vaak met problemen bij stagnerende aanvoer van Rijnwater. De vaargeul in de IJssel wordt dan al snel zo smal dat op sommige stukken vrachtschepen elkaar niet kunnen passeren.
Het zomerbed tussen Westervoort en Doesburg dient te worden verbreed met circa 15 meter, zodat meer afvoer over de IJssel kan worden geleid. De rivier is op deze plek nu relatief smal.
De IJsselbrug bij Zutphen is een knelpunt. De doorvaarthoogte bij hoog water is een probleem voor scheepvaart.
De riviernatuur profiteert ook van meer water in de IJssel. Met name de nevengeulen die zijn aangelegd in de uiterwaarden vallen vrij snel droog als de waterstand in de IJssel zakt. Dat heeft nadelige gevolgen van allerlei planten en dieren.
Verhaal gaat verder onder de illustratie
Als de IJssel meer water krijgt, betekent het ook dat bij extreem hoogwater meer ruimte nodig is. Met name langs de IJssel tussen Deventer en Kampen. Daarom wordt gezocht naar binnendijkse opvangcapaciteit voor rivierwater.
Stadsland Deventer
Langs de IJssel is een gebied daarvoor gereserveerd bij Ruimte voor de Rivier 1.0. Dat is het Stadsland bij Deventer. Op dit gebied ligt een ruimtelijke claim van het ministerie als de nood aan de man komt.
Verhaal gaat verder onder de foto
Deventer heeft een oogje laten vallen op dit gebied voor mogelijke woningbouw. Het ministerie zinspeelt op een hoogwatervriendelijke woningen die op verhogingen worden gebouwd, zodat het gebied twee functies krijgt: wonen en wateropvang. Dat kan gecombineerd worden met een dijkverlegging.
Hoogwatergeul
Onderzocht wordt of elders langs de IJssel ook binnendijkse ruimte beschikbaar is voor het geval de IJssel extreem veel water te verwerken krijgt. De hoogwatergeul tussen Veessen en Wapenveld kan dan worden ingezet en ook het Reevediep bij Kampen kan dan meestromen. Niettemin onderzoekt het ministerie of er meer binnendijkse ruimte nodig is voor een hoogwaterveilige IJssel.
Ruimte voor de Rivier 2.0 werkt de komende twee jaar de plannen uit om de bodemligging van de rivieren te verbeteren, de ruimtelijke reserveringen in kaart te brengen en de afvoerverdeling over de Rijntakken te herzien.
Lees ook: