Met een pleidooi voor meer bos, breken ecologische wetenschappers een lans voor het toepassen van rewilding-principes in de natuur langs de grote rivieren.
Door Wim Eikelboom/Rivierverhalen
De wetenschappers zien met name kansen in gebieden waar gewerkt wordt aan de zogeheten Programmatische Aanpak Grote Water (PAGW), dat is een ambitieus plan van de rijksoverheid voor grootschalige natuurontwikkeling in de Gelderse Poort, Biesbosch en de IJssel-Vechtdelta.
Op kosten van Rijkswaterstaat zetten vier ecologische wetenschappers de mogelijkheden op een rij om het concept van rewilding in praktijk te brengen in de grote wateren. Rewilding wil zeggen dat natuurlijke processen meer ruimte krijgen om ecosystemen te herstellen. Rewilding wordt ook wel zelfregulerende wildernisnatuur genoemd, met zo min mogelijk sturing door menselijke ingrepen en onderhoud.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
Rewilding rivierbossen
Langs de rivieren bepleiten de ecologen meer bossen. ‘Dit habittattype is kenmerkend door de Nederlandse delta. Bos laten ontwikkelen langs de grote wateren is rewilding pur sang. Het vraagt slechts het stoppen met beheren’,
Bos en omgevallen bomen vervullen een belangrijke functie voor de onderwaternatuur, omdat bomen met hun vallende bladeren en takken organisch materiaal leveren voor het voedselweb. ‘Het inbrengen van hout in de rivieren en het inzetten op de ontwikkeling van een groter areaal ooibossen is een kansrijke strategie om de ecologische kwaliteit van de grote wateren te verhogen’, schrijven de ecologen.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
Eerder voerde een van de auteurs van het rapport ‘Toepassing van het rewilding-concept in grote wateren’ -Ralf Verdonschot- ook al een pleidooi voor meer bossen langs de rivieren, om een tekort aan organische stoffen in het IJsselmeer op te lossen.
Bos Marker Wadden
De komst van meer buitendijks bos ligt gevoelig bij Rijkswaterstaat. Om de vrije doorstroming tijdens hoogwater in de rivieren te garanderen, wil Rijkswaterstaat zo min mogelijk bos in uiterwaarden toestaan. Des te curieuzer dat uitgerekend Rijkswaterstaat het rapport over rewildingskansen langs de grote rivieren heeft betaald.
De vier wetenschappers vinden dat ‘vanuit het oogpunt van het ecosysteem’ verandering moet komen in de weerstand bij Rijkswaterstaat tegen rivierbos. ‘Om te beginnen op plekken in de uiterwaarden van de rivieren waar veel ruimte aanwezig is zodat eventuele effecten van opstuwing minder sterk doorwerken op het systeem.’
Ecologen hameren al jaren op meer rivierbos, omdat daarmee de natuurwaarden langs de rivieren met sprongen vooruit gaan. Dat staat op gespannen voet met waterveiligheid, stelt Rijkswaterstaat. ‘Alles draait om het waarborgen van de hoogwaterveiligheid’, zeggen de bedrijven die in opdracht van Rijkswaterstaat de riviernatuur onderhouden.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
‘Ooibossen langs de Oostenrijkse Donau laten zien dat bossen ook bescherming kunnen bieden tegen hoogwater’, aldus het rapport, ‘en kunnen worden gebruikt om water vast te houden en vertraagd af te voeren. In het IJsselmeergebied zou bijvoorbeeld bosontwikkeling op een deel van de eilanden van de Marker Wadden een mogelijkheid zijn om ecosysteemprocessen in het Markermeer te versterken.’
Riviernatuur
Behalve meer rivierbos zien de wetenschappers ook rewilding-kansen voor herstel van zogeheten macrogradiënten langs de grote rivieren en de kusten van het IJsselmeer. Dat wil zeggen een verbinding tussen buitendijkse natte en binnendijkse droge natuur. Daarnaast bepleiten de wetenschappers rewilding langs de rivieroevers, met zandbanken en ondieptes. Herstel van zulke natuurlijke rivieroevers is onderdeel van de Kader Richtlijn Water-projecten langs de rivieren. Alleen al langs de IJssel wordt de komende jaren 40 kilometer aan stenige oever natuurvriendelijker gemaakt.
De ecologische wetenschappers gooien ook het balletje op om delen van rivieren volledig in handen te geven de natuur. Dat idee is eerder geopperd voor de bovenloop van de IJssel. Als de binnenvaart tussen Westervoort en Zutphen wordt omgeleid, biedt dat kansen voor natuurlijke processen in de uiterwaarden en de rivieroevers.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
De Programmatische Aanpak Grote Wateren richt zich voor het rivierengebied om een landschap met natuurlijke variatie in waterstanden en stroomsnelheden als motor. Plus duurzame populaties van de planten, insecten, vissen, vogels en zoogdieren die karakteristiek zijn voor riviernatuur.