De IJssel is de langste rivier van Nederland. Hoe lang is de rivier? Hoeveel water stroomt er door de IJssel? En nog een paar wetenswaardigheden over de mooiste rivier van ons land.
Door Wim Eikelboom/Rivierverhalen
Hoe lang is de IJssel?
De IJssel begint als aftakking van de Rijn bij Westervoort en stroomt in noordoostelijke richting naar Kampen. Dat is een afstand van 127 kilometer.
Van alle rivieren in ons land is de IJssel de langste rivier die begint en eindigt in Nederland. Andere grote rivieren zoals de Rijn, Maas en Vecht hebben hun oorsprong buiten onze landsgrenzen.
Verhaal gaat verder onder de foto
Ooit was de IJssel langer. In de vorige eeuw zijn er drie bochten uit de rivier gesneden om de scheepvaart terwille te zijn. Dat is gebeurd bij Doesburg, Rheden en De Steeg. Daardoor is de rivier 9 kilometer korter geworden. Andere bronnen spreken over 17 kilometer.
Bij hoogwater snijdt de IJssel zelf de bochten af en dat scheelt 14 kilometer. Deskundigen geven de IJssel een laagwaterlengte van 133 kilometer en een hoogwaterlengte van 119 kilometer.
Verhaal gaat verder onder de afbeelding
Over het natuurlijke einde van de IJssel is er soms verschil van mening. Is dat het Keteldiep, het Ketelmeer of het Kattendiep? Dat scheelt een kilometer.
De mooiste verhalen over de IJssel, lees je in dit boek:
Hoeveel water stroomt er door de IJssel?
Van het water dat de Rijn aanvoert in ons land, gaat het grootste deel naar de Waal (circa 68%), daarna volgen de Nederrijn (circa 17%) en de IJssel (circa 15%).
Dat gaat om gemiddeld 330 kubieke meter water per seconde. Om voldoende vaardiepte voor de scheepvaart te garanderen en het IJsselmeer op peil te houden is 285 kubieke meter water per seconde nodig in de IJssel. In droge zomers stroomt er minder water in de rivier.
Verhaal gaat verder onder de foto
Via de stuw bij Driel in de Nederrijn kan de hoeveelheid water in de IJssel een beetje worden bijgestuurd. Dat stuwcomplex is in zekere zin een waterkraan. Naarmate deze stuw meer dichtgaat, krijgt de IJssel meer water.
Welke invloed hebben zijbeken op de waterstand van de IJssel?
Onderweg tussen Westervoort en Kampen monden heel wat beken uit in de IJssel, met name tussen Doesburg en Deventer. Bijvoorbeeld de Schipbeek, Baakse Beek en vrijwel alle Zuidveluwse beken. Ook mondt de Berkel uit in de IJssel.
Dat zorgt voor extra water in de rivier. De zijdelings toestroom kan oplopen tot 100 kubieke meter water, wat neerkomt op een kwart meer water in de rivier. Bij Deventer zorgt dit soms voor waterstanden die soms een halve meter hoger kunnen zijn.
Verhaal gaat verder onder de foto
Hoe snel stroomt de IJssel?
De stroomsnelheid van de rivier wordt bepaald door het zogeheten verhang: het verschil in hoogte tussen begin en eindpunt van de rivier. Dat ligt bovenstrooms (tussen Westervoort en Deventer) op 12 centimeter per kilometer. Vanaf Deventer wordt dat minder en neemt de stroomsnelheid van de rivier af.
Dit is het verhang inzichtelijk gemaakt in een tabel:
Bij Zutphen stroomt de IJssel 5 kilometer per uur, bij Deventer 4 kilometer, bij Zwolle 3 kilometer en bij Kampen nog maar 2 kilometer per uur. De IJssel is – bij normale waterstand – de snelst stromende grote rivier van ons land met een gemiddelde snelheid van 3,5 kilometer per uur.
Naarmate de waterstand in de IJssel stijgt, neemt de stroomsnelheid toe.
Hoe breed is de rivier?
De IJssel varieert van 80 tot 180 meter. Dat geldt voor het zogeheten zomerbed tussen de keien en de kribben langs de oevers.
De rivier is gemiddeld 3 tot 4 meter diep in de vaargeul.
Aan de Gelderse IJssel worden waalstenen gemaakt van IJsselklei met een schijnbare volumieke massa van circa 1,65 kg/dm3 deze klei is niet rood maar lichtbruin bakkend.
IJsselklei is evenals waalklei en rijnklei oorspronkelijk aangevoerd tot Heerewaarden ddor de Rijn.
Klei aan gevoerd door de maas is van circa 1,75 kg/dm3 is donkerrood bakkend.
Klei van de hollandse IJssel (getijden rivier is geel bakkend. Kleine gele handvorm sandstrich- en/of wasserstrich klinkertjes. Handvorm wasserstrich moppen werden ook in Friesland gemaakt laatste fabriek was Schenkenschans bij Leeuwarden.
Indien men spreekt van gele ijsselsteentjes bedoelt men uitsluitend uitdrukkelijk een klein
formaat baksteen van baggerklei o.a. Hitland aan de hollandse IJssel en de Noord en niet van de gelderse IJssel.
Ik lees (onder oude foto):
“Ooit was de IJssel langer. In de vorige week zijn er drie bochten uit de rivier gesneden om de scheepvaart terwille te zijn. Dat is gebeurd bij Doesburg, Rheden en De Steeg. Daardoor is de rivier 9 kilometer korter geworden. Andere bronnen spreken over 17 kilometer.”
‘vorige week’ zal wel een tikfout zijn ?
Dank voor de opmerkzaamheid Simon! Inderdaad een foutje: vorige eeuw, in plaats van vorige week.
Met stromende groeten! Wim